ทำความรู้จักอย่างรวดเร็ว (Field ID)

• ชื่อวิทยาศาสตร์หลักที่ใช้ในแปลง: Cotesia plutellae, Diadegma semiclausum
• ขนาด/ลักษณะ: แมลงขนาดเล็ก ปีกใส เพศเมียมีเหล็กวางไข่ยาว ใช้เจาะตัวหนอน
• พฤติกรรมเด่น: โจมตี หนอนใยผัก (Plutella xylostella) ที่อยู่บนใบ–ใต้ใบพืชตระกูลกะหล่ำ
• ช่วงเวลาเหมาะสมในการปล่อย: เช้า/เย็น อากาศไม่ร้อน ลมไม่แรง

กลไกการออกฤทธิ์ (Mode of Action)

1. วางไข่ในตัวหนอน → ตัวอ่อนแตนเบียนฟักและกินจากภายใน
2. หนอนอ่อนแรง–หยุดกิน–ตาย ประมาณ ≤ 5 วัน
3. ตัวอ่อนแตนพัฒนาเป็นดักแด้/รังดักแด้เล็ก ๆ บริเวณใกล้ซากหนอน/บนผิวใบ
4. เพิ่มประชากรแตนเบียนตามธรรมชาติ ต่อเนื่อง (หากไม่มีสิ่งรบกวน)

ระยะที่ควบคุมได้ผลที่สุด: หนอนวัยอ่อน (โดยเฉพาะวัย 1–2) เพราะเปราะบางและเจาะง่าย

ใช้อย่างไรให้เห็นผลในแปลงคะน้า–กะหล่ำ

ปล่อยแตนเบียน

1. สำรวจ (Scout): สุ่ม 5–10 จุด/แปลง ตรวจใต้ใบ หา “หนอนวัยอ่อน” และร่องรอยกัดกินเริ่มต้น
2. เลือกเวลา: ปล่อยช่วงเช้า/เย็น อากาศเย็น ลมสงบ
3. กระจายจุดปล่อย: เดินปล่อยให้ทั่ว คิดเป็น “หลายจุดย่อย” เน้นแนวลม–ขอบแปลง
4. ทำต่อเนื่อง: ปล่อย 2–3 รอบ ห่างกัน 7–10 วัน เพื่อประคับประคองประชากรแตน
5. หลีกเลี่ยงสารกว้างขวาง: งด/เลี่ยงสารฆ่าแมลงออกฤทธิ์กว้างก่อน–หลังปล่อย อย่างน้อย 3 วัน
6. พิจารณาเสริม Bt: เมื่อพบหนอนวัยอ่อนหนาแน่น สามารถสลับใช้ Bt เฉพาะจุด โดยเว้นช่วงไม่ให้กระทบการปล่อยแตน

การจัดการแวดล้อม (Habitat Management)

• เก็บใบเสียหายหนักเฉพาะจุด ลดแรงกดดัน แต่คง “ใบพออาศัย” ให้แตนหาเหยื่อ
• จัดการวัชพืชรอบแปลง ลดพืชอาศัยของหนอน
• แสง–มุ้งกันแมลง: มุ้งตาถี่ช่วยลดการเข้าของตัวเต็มวัยหนอนใยผัก และรักษาแตนที่ปล่อยไว้ในเรือนปลูก

เฝ้าระวังผลลัพธ์ให้ชัดเจน (Monitoring)

• วิธีสุ่ม: ใบ 10–20 ใบ/จุด × 5 จุด/แปลง ตรวจหนอนวัยอ่อน–ใบถูกกัด
• สัญญาณการเบียน: หนอนนิ่ง/ซีด–ทรงลีบ, พบ “รังดักแด้เล็ก ๆ” ใกล้ซากหนอน
• การตัดสินใจ: ถ้าพบแตนเบียนหรือสัญญาณเบียนเพิ่มขึ้นชัด ให้ ชะลอการพ่นเคมี แล้วประเมินซ้ำภายใน 3–5 วัน

ตารางตัดสินใจ (Decision Guide)

เช็กลิสต์ภาคสนาม (หัวหน้าชุดงานควรมี)

• แผนที่จุดระบาด–จุดปล่อย
• ปฏิทินปล่อย 2–3 รอบ + เว้นสารกว้างขวาง
• แบบฟอร์มสุ่มใบ/จำนวนหนอน/สัญญาณเบียน
• แผนสำรอง: Bt เฉพาะจุดในกรณีหนาแน่น
• ภาพก่อน–หลัง เพื่อประเมินผลจริง

FAQ 3 คำถามยอดฮิต ของ แตนเบียนหนอนใยผัก (Cotesia plutellae, Diadegma semiclausum) 

คำถามที่ 1 Cotesia กับ Diadegma ต่างกันอย่างไร—เลือกตัวไหนให้เข้ากับแปลงของเรา?

ทั้งสองชนิดเบียน “หนอนใยผักวัยอ่อน” ได้ดี แต่มีนิสัยต่างกันเล็กน้อย จึงเลือกให้เหมาะสภาพแปลง

วิธีเลือกใช้งาน

• อากาศ/ทำเล: แปลงโลว์แลนด์อุ่น–ร้อน ➜ เริ่มที่ Cotesia; แปลงอากาศเย็น/ที่สูงหรือเรือนปลูกควบคุมอุณหภูมิได้ดี ➜ เสริม Diadegma
• รูปแบบการติดตามผล: ตรวจใต้ใบมองหา “รังดักแด้เล็ก ๆ ใกล้ซากหนอน” และแนวโน้มหนอนวัยอ่อนลดลงภายใน 3–5 วัน
• โรงเรือน/มุ้งกันแมลง: ปล่อยแตน “ด้านในเรือน” โดยตรง ลดการเปิดประตูบ่อย และเว้นสารออกฤทธิ์กว้างเพื่อคงประชากรแตน

คำถามที่ 2 ต้องปล่อย “เมื่อไร–กี่ครั้ง–อย่างไร” ให้เห็นผลและคงตัว?

ปล่อยเร็วตั้งแต่เริ่มพบหนอนวัยอ่อน และทำ ต่อเนื่อง 2–3 รอบ ห่างกัน 7–10 วัน ช่วงเช้าตรู่หรือเย็น (อากาศเย็น ลมสงบ)

ลงมือทำ 

• กระจายจุดปล่อย ให้ทั่วแปลง โดยเน้นแนวลม–ขอบแปลงและจุดที่เจอหนอนจริง
• เลี่ยงสารกว้างขวาง ก่อน–หลังปล่อยอย่างน้อย 2–3 วัน
• ฝนตกหลังปล่อย: หากฝนหนักภายในไม่กี่ชั่วโมง ให้ “เสริมปล่อยเฉพาะจุด” เมื่อใบแห้ง
• ใช้ร่วมกับ Bt ได้ไหม? ได้—ให้ใช้แบบ “เฉพาะจุด/เฉพาะเวลา” กับหนอนวัยอ่อน และเว้นช่วงรอบการปล่อยแตนเพื่อไม่รบกวนการทำงานของแตน

คำถามที่ 3 จะรู้ได้อย่างไรว่าแตนกำลังทำงานอยู่—ถ้ายังไม่ดีขึ้นควรปรับอะไร?

วิธีประเมินภาคสนาม

• สุ่มตรวจ ใบ 10–20 ใบ/จุด × 5 จุด/แปลง มองหา: หนอนซึม–หยุดกิน, “รังดักแด้เล็ก ๆ” ใต้/บนใบ, และแนวโน้มใบพรุนชะลอลง
• บันทึกทุก 3–5 วัน: นับ “หนอนวัยอ่อน : สัญญาณเบียน/รังดักแด้” เพื่อเห็นทิศทางชัด

ถ้ายังไม่ดีขึ้น ให้เช็ก 3 อย่างนี้ก่อน

1. สารเคมี — มีการพ่นกลุ่มออกฤทธิ์กว้างทับรอบปล่อยหรือไม่ → ปรับเป็นเฉพาะจุด/เฉพาะเวลา
2. สิ่งแวดล้อม — เรือนปลูกปิดแน่นไปหรือเปล่า, เปิดประตูถี่เกินไป, ความชื้น–อุณหภูมิสูงเกินทำให้แตนทำงานลดลง → ปรับสภาพให้พอดี
3. จุดร้อน (hotspot) — หากยังหนาแน่นเฉพาะหย่อม ให้ ปล่อยแตนซ้ำเฉพาะจุด และใช้ Bt เฉพาะจุดประกบ แล้วกลับมาเน้นการอนุรักษ์แตนในภาพรวม