ทำความรู้จัก (Field ID & Taxonomy)

ลักษณะเด่นภาคสนาม:

• ตัวเต็มวัยยาวราว 2 ซม. ตาใสสีน้ำตาลอ่อน
• หนวดยาวกว่าลำตัว หัว–อกสีเขียว หลังขยายกว้าง
• ปีกคู่หน้า เขียวปนน้ำตาล คลุมถึงปลายหาง
• เพศเมียมีอวัยวะวางไข่ สีน้ำตาลอ่อน รูปดาบ ยาวราว ครึ่งลำตัว

บทบาท “ตัวห้ำ” ในแปลงนา

• จับกิน ตัวอ่อนเพลี้ยกระโดดสีน้ำตาล, เพลี้ยจักจั่น, ไข่ผีเสื้อ, หนอนกอข้าว และแมลงขนาดเล็กอื่น ๆ
• ระยะที่ใช้ควบคุมศัตรูพืช: ตัวอ่อน–ตัวเต็มวัย ทำงานต่อเนื่องตั้งแต่ต้นฤดูเพาะปลูก

วิธีเสริมพลังตั๊กแตนหนวดยาวในระบบ IPM

1) Habitat Management (ที่อยู่อาศัยต้องเอื้อ)

• เว้น แนวพืชหญ้าหลากชนิดริมคันนา เป็นแหล่งพรางตัว–ซุ่มล่า
• จัดการน้ำให้เหมาะสม มีพื้นที่ชื้น–แห้งสลับ ลดน้ำท่วมขังยาวนาน

2) อนุรักษ์ศัตรูธรรมชาติ (Conservation Biological Control)

• หลีกเลี่ยงสารออกฤทธิ์กว้าง โดยเฉพาะช่วงเริ่มพบเพลี้ย/หนอนวัยต้น
• หากจำเป็นต้องพ่น เลือกสาร จำเพาะ พ่น เฉพาะจุด–เฉพาะเวลา และไม่พ่นช่วงเย็นค่ำที่ตั๊กแตนหากิน

3) โภชนาการพืช “พอดี”

• ใส่ ไนโตรเจนอย่างสมดุล ลดความเขียวจัดที่ดึงแมลงดูดน้ำเลี้ยงให้ระบาด

4) Monitoring (เฝ้าระวังแบบมีข้อมูล)

• ใช้ สวิงกวาดใบ 10–20 ครั้ง/จุด สัปดาห์ละครั้ง บันทึกจำนวน ตั๊กแตนหนวดยาว/เพลี้ย/หนอน
• ตั้ง แผนที่ฮอตสปอต เพื่อโฟกัสจุดจัดการและประเมินแนวโน้ม

SOP ย่อสำหรับชาวนา (ทำตามทีละข้อ)

1. สำรวจเพลี้ย–หนอน + ตัวห้ำ สัปดาห์ละครั้ง
2. รักษาแนวพืชขอบแปลงเป็น “แนวกันชน” ของตัวห้ำ
3. เลี่ยงพ่นกว้าง เมื่อพบตัวห้ำหนาแน่นและระดับศัตรูยังต่ำกว่าจุดเศรษฐกิจ
4. หากเกินระดับเศรษฐกิจ ใช้สารจำเพาะ พ่นเฉพาะจุด แล้วกลับมาเน้นการอนุรักษ์
5. ประเมินผลก่อน–หลัง 7–10 วัน ปรับแผนตามข้อมูลจริง

FAQ — 3 คำถามยอดฮิต ของ ตั๊กแตนหนวดยาว (Conocephalus longipennis) ในแปลงนา

คำถามที่ 1 ตั๊กแตนหนวดยาว “อันตรายไหม—กัดคนหรือเปล่า?”

สรุปเร็ว

โดยทั่วไป ไม่อันตรายต่อคน/สัตว์เลี้ยง อาจกัดเบา ๆ เมื่อถูกรบกวน แต่ ไม่มีเหล็กใน สิ่งที่ดูคล้ายเหล็กในของเพศเมียคือ “อวัยวะวางไข่ (ovipositor)” เท่านั้น → จับ–ปล่อยอย่างนุ่มนวล ใส่ถุงมือเมื่อต้องเคลื่อนย้ายก็พอครับ. MedicineNet+1

คำถามที่ 2 ตั๊กแตนหนวดยาว “กินอะไร—ศัตรูพืชหรือผู้ช่วย?”

สรุปเร็ว

ในนาข้าว ทำหน้าที่เป็นตัวห้ำ (predator) ชอบกิน ไข่ผีเสื้อหนอนกอ และ ตัวอ่อนเพลี้ย/จักจั่น ช่วยกดประชากรตั้งแต่ต้นเหตุ บางพื้นที่พบพฤติกรรมกินพืชเล็กน้อย (อมnivorous) แต่ภาพรวมในนา นับเป็นผู้ช่วยของชาวนา ครับ. Flickr+3Rice Thailand+3AGRIS+3

คำถามที่ 3 อยากให้ช่วยคุมเพลี้ยในนา—ทำอย่างไรให้ “มีตั๊กแตนหนวดยาว” มากขึ้น?

เช็กลิสต์ลงมือทำ

• เว้นสารออกฤทธิ์กว้าง โดยเฉพาะช่วงต้นฤดู/ช่วงพบไข่–นิมฟ์ของศัตรู เปลี่ยนเป็นสารจำเพาะเฉพาะจุดเมื่อจำเป็นจริง ๆ เท่านั้น
• จัดที่อยู่อาศัย รักษาแนวหญ้า/พืชคลุมหลากชนิดที่ขอบคันนาเป็นที่หลบ–ซุ่มล่า (อย่าตัดโล่งเตียนทั้งแนว)
• บริหารน้ำ–ปุ๋ยพอดี ลดความเขียวจัดที่ดึงดูดเพลี้ย
• เฝ้าระวังเป็นระบบ สวิงกวาดใบ 10–20 ครั้ง/จุด สัปดาห์ละครั้ง บันทึก “ผู้ล่า:ศัตรู” เพื่อชะลอการพ่นเมื่อผู้ล่าขึ้นต่อเนื่อง
• เริ่มเร็ว–ทำต่อเนื่อง ช่วงต้นฤดูตั๊กแตนหนวดยาวเป็น “ผู้ล่าทั่วไปประจำฤดูต้น” ที่ตั้งตัวได้ไว ช่วยตัดตอนระลอกเพลี้ยตั้งแต่เนิ่น ๆ ครับ.