รู้จักให้ชัด (Quick ID)

• ชื่อสามัญ: Cigarette beetle / มอดยาสูบ
• ชื่อวิทยาศาสตร์: Lasioderma serricorne
• ขนาด/สี: ตัวเต็มวัยยาว ~2–3 มม. สี น้ำตาลอ่อน–น้ำตาลแดง
• หนวด: ยาวราว ครึ่งลำตัว ลักษณะ หยักเหมือนเลื่อย (serrate)
• อาหารโปรด: ยาสูบ, เครื่องเทศ, ธัญพืช, ผลิตภัณฑ์อาหารแห้ง, พืชแห้ง
• พฤติกรรมเด่น: ตัวเต็มวัย บินตลอด โดยเฉพาะช่วงบ่าย–เย็น, ไม่กินอาหาร; ความเสียหายเกิดจาก ตัวอ่อน

วงจรชีวิต (จับจังหวะ = คุมได้)

• ไข่/วางไข่: เพศเมียวาง ~30–42 ฟอง; ไข่ฟัก ~30–90 วัน
• ตัวอ่อน: กัดกินอาหารและ ปั้นเซลล์/ห้องดักแด้ จากเศษอาหาร–วัสดุ
• ดักแด้ → ตัวเต็มวัย: รุ่นทับซ้อนกันได้ ~3–6 รุ่น/ปี
• อายุขัยตัวเต็มวัย: ~23–28 วัน

สัญญาณระบาดที่ควรรีบเช็ก

• ผงอาหาร (fines) มากผิดปกติ, ก้อน/ใย จากเศษอาหารที่ตัวอ่อนปั้น
• รูเล็ก ๆ ตามถุง/กล่อง, กลิ่นอับ–เหม็นหืน
• พบตัวแมลงสีน้ำตาลแดงบิน/คลานตาม ตะเข็บถุง–มุมชั้น–ใต้พาเลต

ความเสียหายหลัก

• คุณภาพตก: กลิ่น–รสเพี้ยน ของแห้งจับก้อน คัดเกรดยาก
• ความปลอดภัยอาหาร: ปนเปื้อน “เซลล์ดักแด้–เศษซาก” เพิ่มความเสี่ยงด้านสุขอนามัย
• ต้นทุนธุรกิจ: สูญเสียสต็อก แรงคัดทิ้ง–ทำความสะอาด–ร้องเรียนลูกค้า

แผน IPM สำหรับบ้าน–โรงคั่ว/โรงงาน–โกดัง (ทำตามได้จริง)

1) Sanitation – ตัดต้นเหตุ

• กวาด/ดูด fines ใต้ชั้น–ร่องพื้น–หลังพาเลตทุกสัปดาห์
• เก็บคราบอาหารหก–เศษบรรจุภัณฑ์ทันที แยกโซนสะอาด/ซ่อมบำรุงชัดเจน

2) Storage – ปิดให้แน่น (Airtight/Hermetic)

• ใช้ ภาชนะปิดสนิท หรือ ถุงชั้นกั้น (hermetic) สำหรับยาสูบ–เครื่องเทศ–ธัญพืช
• วางพาเลต ยกพื้น–ห่างผนัง ให้อากาศถ่ายเท ลดอับชื้น

3) Receiving & Quarantine – กักกันล็อตเข้าใหม่

• ตรวจ ก้อน–ผง–รู–กลิ่น ที่ตะเข็บถุง/กล่อง
• กักกัน 3–7 วัน ก่อนเข้าสต็อกหลัก เพื่อตรวจการฟัก/การบิน

4) สิ่งแวดล้อม – ลดอุ่น/ชื้น

• โซนเก็บ แห้ง–เย็น–ลมเดิน หลีกเลี่ยงจุดร้อน–ไอน้ำใกล้เครื่องจักร/หม้ออบ

5) FIFO & Lot Control – หมุนสต็อกให้เร็ว

• ใช้ First-In First-Out ติดป้ายล็อต–วันรับเข้า ลดเวลาพักจนวงจรครบ

6) Monitoring รายสัปดาห์

• วาง กับดักกาว/กับดักแสง บริเวณทางเดินลม–มุมชั้น ทำ แผนที่ฮอตสปอต เพื่อโฟกัสทำความสะอาด

7) บำบัดล็อตเล็ก (เมื่อพบตัว/ก้อน/รู)

• ซีลแน่นแล้ว แช่แข็งหลายวัน เพื่อตัดทุกวัยของแมลง
• มาตรการเคมีเป็น ทางเลือกท้าย เฉพาะจุด–เวลา โดยยึดความปลอดภัยอาหารอย่างเคร่งครัด

เช็กลิสต์ 45 วินาที (ติดหน้าโซนเก็บ)

• ไม่มี ผง/ก้อน/คราบเซลล์ ค้างในมุม–ร่องพื้น
• ภาชนะ/ถุง ปิดสนิททุกใบ
• โซนเก็บ แห้ง–เย็น–ลมเดิน
• ล็อตเข้าใหม่ กักกันแล้ว
• อัปเดต FIFO & ฮอตสปอต สัปดาห์นี้

FAQ: 3 คำถามยอดฮิต ของ มอดยาสูบ (Lasioderma serricorne)

คำถามที่ 1 มอดยาสูบ “มาจากไหน–บินไหม”? ทำไมถึงเห็นทั้งที่ปิดถุงไว้แล้ว

ตัวเต็มวัย บินเก่ง โดยเฉพาะช่วงบ่าย–เย็น จึงเล็ดรอดเข้าทาง ช่องเปิด/ประตู/ช่องลม ได้ง่าย แม้คุณปิดถุงอาหารไว้แล้วก็ตาม ส่วนที่ทำลายหนักคือ ตัวอ่อน ที่ซ่อนอยู่ในกองอาหารและ ปั้นเซลล์ดักแด้ จากเศษอาหาร ทำให้ตรวจยาก

ทำทันที

• แยกโซนกักกัน 3–7 วัน สำหรับล็อตเข้าใหม่ก่อนขึ้นชั้นหลัก
• อุดรอยแตก–รอยต่อ พื้น/ผนัง/วงกบ และติด มุ้งกันแมลง บริเวณช่องลม
• วาง กับดักแสง/ฟีโรโมน ใกล้ทางลมเข้าและปลายแถวชั้นวาง เพื่อตรวจ “ฮอตสปอต” และกดจำนวนตัวบิน

คำถามที่ 2 กำจัดแบบปลอดสาร: “แช่แข็ง/อบร้อน” ต้องเท่าไรถึงตายทุกวัย

• แช่แข็ง (ล็อตเล็ก): ซีลถุงให้แน่น แล้วแช่ ≤ −18 °C อย่างน้อย 4–7 วัน (แพ็กหนาเผื่อเวลามากขึ้น) จากนั้น พักให้คลายเย็นช้าๆ ก่อนเปิดถุง เพื่อลดการควบแน่น
• อบร้อน (ของทนร้อน): กระจายบางชั้นในเตาอบประมาณ 60 °C 2–3 ชม. แล้วปล่อยให้เย็น ก่อนย้ายเข้า ภาชนะปิดทึบอากาศ

ทิปสำคัญ

• วางถุง ไม่ซ้อนหนา ให้ความเย็น/ร้อนเข้าถึงทั่วถึง
• หลังบำบัด ย้ายเข้า airtight/Hermetic ทันที เพื่อตัดทางวงจรซ้ำ
• สำหรับพื้นที่กว้าง/กองสินค้ามวลมาก ให้ใช้ทีมมืออาชีพประเมินวิธีที่เหมาะ (เช่น ฮีตทรีตโครงสร้างว่าง)

คำถามที่ 3 เก็บ–แพ็กยังไง “ไม่ให้กลับมาอีก” (Airtight vs Hermetic และตำแหน่งวางกับดัก)

สูตรกันเกิดซ้ำ = Airtight/Hermetic + Sanitation + FIFO + Monitoring

ลงมือทำ

• ภาชนะ/ถุง: ใช้ กล่องแข็งฝาเกลียวแน่น หรือ ถุงชั้นกั้น (hermetic) ที่ ฮีตซีล 2 ชั้น เลี่ยงกระดาษ/ฟิล์มบางที่ทะลุง่าย
• สภาพแวดล้อม: โซนเก็บ แห้ง–เย็น–ลมเดิน, วางบน พาเลตยกพื้น–ห่างผนัง
• ความสะอาด (รายสัปดาห์): ดูด/กวาด fines ใต้ชั้น–ร่องพื้น–หลังพาเลต และกำจัดคราบอาหารหกทันที
• FIFO & Lot: ติดป้ายวันรับเข้า หมุนสต็อก ล็อตเก่าออกก่อน
• กับดักแสง/ฟีโรโมน: วาง ระดับสายตา ~1.5–2 ม. แถวทางลมเข้า–ปลายแถวชั้นวาง ไม่ชิดสินค้าเปิดฝา, เปลี่ยนไส้ ทุก 4–6 สัปดาห์ และทำ “แผนที่ฮอตสปอต” จากตัวเลขที่จับได้