ทำความรู้จัก (Quick ID)

• ชื่อสามัญ: Grain weevil / ด้วงงวงข้าวสาลี
• ชื่อวิทยาศาสตร์: Sitophilus granarius
• ขนาด/สี: ยาวราว 3–4.8 มม. สีน้ำตาลแดงถึงดำ ทรงรี มี “งวง” ยื่นด้านหน้า
• อาหารโปรด: ธัญพืชเมล็ดแข็ง และผลิตภัณฑ์ธัญพืชแข็ง เช่น มักกะโรนี/สปาเก็ตตี้
• พฤติกรรมเด่น: ตัวเต็มวัยรุ่นใหม่ โผล่ออกจากเมล็ด ผ่านรูวงกลมเล็ก ๆ มักมีเศษผงปน (สกปรก)

วงจรชีวิต (จับจังหวะ = คุมได้)

• วางไข่: เพศเมีย เจาะเมล็ด แล้ววางไข่ในโพรงภายใน
• พัฒนาเต็มวงจร: เมื่ออุณหภูมิ ประมาณ 30°C ใช้เวลา ราว 30 วัน จากไข่ → ตัวอ่อน (กินในเมล็ด) → ดักแด้ → ตัวเต็มวัย
• ผลในงานจริง: ถ้าโซนเก็บ อุ่น–ชื้น และสต็อกแน่น วงจรจะหมุนเร็วและทวีจำนวนอย่างเงียบ ๆ

สัญญาณระบาดที่ควรรีบตรวจ

• ผงเศษเมล็ด (fines) มากผิดปกติในถุง/ตามมุมพาเลต
• เมล็ดพรุน มี รูออกกลมเล็ก กระจาย
• กลิ่นอับ–เหม็นหืน, น้ำหนักสินค้าลดเร็ว
• พบตัวแมลงสีน้ำตาล–ดำคลานเร็วแถวรอยต่อ/ตะเข็บถุง

แผน IPM สำหรับบ้าน–ร้าน–โกดัง (ทำจริง เห็นผล)

1) Sanitation ตัดต้นเหตุ

• ดูด/กวาด fines ใต้ชั้น–ร่องพื้น–หลังพาเลตทุกสัปดาห์
• แยกโซนสะอาดออกจากโซนงานซ่อม/รับเข้า

2) Airtight/Hermetic Storage

• เก็บธัญพืช/พาสต้าใน กล่องปิดสนิท หรือ ถุงชั้นกั้น (hermetic) ลดออกซิเจน/ความชื้น

3) Receiving & Quarantine

• สุ่มตรวจถุงเข้าใหม่ หา “รูออก–ผงเมล็ด” และ กักกัน 3–7 วัน ก่อนเข้าสต็อกหลัก

4) FIFO & Lot Control

• ใช้ First-In First-Out ติดป้ายล็อต/วันรับเข้า ลดเวลาพักจนแมลงครบวงจร

5) สภาพแวดล้อม

• โซนเก็บ แห้ง–เย็น–ลมเดิน ลดจุดอับชื้น/อุ่น (หลีกเลี่ยงใกล้เครื่องร้อน)

6) Monitoring รายสัปดาห์

• ตรวจ ตะเข็บถุง–ใต้พาเลต–มุมชั้น วางท่อสำรวจ (probe/pitfall) ทำ แผนที่ฮอตสปอต

7) การบำบัดล็อตเล็ก (เมื่อจำเป็น)

• ซีลแน่นแล้ว แช่แข็งหลายวัน เพื่อตัดทุกวัยของแมลง
• การใช้สารให้เป็น ทางเลือกท้าย เฉพาะจุด–เวลา โดยยึดความปลอดภัยอาหาร

เช็กลิสต์ 45 วินาที (ติดหน้าโซนเก็บ)

• ไม่มี fines ค้างในมุม/ร่องพื้น
• ภาชนะ/ถุง ปิดสนิท ทุกใบ
• โซนเก็บ เย็น–แห้ง–ลมเดิน
• ล็อตเข้าใหม่ กักกัน แล้ว
• อัปเดต FIFO & ฮอตสปอต สัปดาห์นี้

FAQ: 3 คำถามยอดฮิต ของ ด้วงงวงข้าวสาลี (Sitophilus granarius) 

คำถามที่ 1 มอดงวงข้าวสาลี “บินไหม”? แล้วเครื่องดักแสงช่วยได้หรือเปล่า

คำตอบสั้น: ไม่บิน — ด้วงงวงข้าวสาลีมีปีกแต่ไม่ใช้บิน (ต่างจากมอดงวงข้าว/ข้าวโพดที่บินได้) พฤติกรรมหลักคือ เดินลัดเลาะตามตะเข็บถุง–รอยแตกพื้นผิว และซ่อนอยู่ ภายในเมล็ด จึง ไม่ใช่เป้าหมายหลักของเครื่องดักแสง
แปลเป็นแผน IPM:

• โฟกัสที่ Airtight/Hermetic (ปิดทึบอากาศ) + Sanitation ตัด “ฝุ่นเมล็ด (fines)” ซึ่งเป็นตัวเร่งระบาด
• อุดรอยแตก–ตะเข็บ–ช่องว่าง ตามพื้น/ผนัง/วงกบ เพราะตัวเต็มวัย เดิน เข้าออก
• ใช้ กับดักกาว/ท่อสำรวจ (probe/pitfall) เพื่อตรวจฮอตสปอต มากกว่าพึ่งเครื่องล่อแสง

คำถามที่ 2 จะรู้ได้ยังไงว่า “มีตัวอ่อนซ่อนในเมล็ด” ทั้งที่ยังไม่เห็นรูออก

คำตอบสั้น: ใช้ “เทสต์ตัวอย่าง” ที่มอง ข้างในเมล็ด หรือกระตุ้นให้ตัวเต็มวัย ออกมาให้เห็น
วิธีทำ (เลือกอย่างใดอย่างหนึ่งหรือทำคู่กัน):

• Kernel-cut test (บ้าน/ร้านก็ทำได้): คัดเมล็ด 30–50 เมล็ด ใช้คัตเตอร์ผ่าครึ่ง → ถ้าเห็นโพรง/ผงแป้งขาวซีดในเนื้อ = สงสัยว่ามีตัวอ่อน
• Incubation jar 7–10 วัน: ตักตัวอย่าง ~0.5–1 กก. ใส่ขวดใส/ถุงซิปปิดแน่น วางที่ อุ่น 27–30 °C → ส่องดู ตัวเต็มวัยรุ่นใหม่ โผล่ออก (จะเห็นผงและรูเล็กเพิ่ม)
• Probe/pitfall (โกดัง/ไซโล): ปักท่อสำรวจลงกองเมล็ดตามแนวร้อน–ชื้น → ช่วยยืนยัน “จุดก่อเหตุ” เพื่อจัดลำดับทำความสะอาด/คัดแยก

ทิป: “ลอยน้ำ/ลอยเกลือ” ใช้คัดเมล็ดน้ำหนักเบาได้ แต่ ให้ผลคลาดเคลื่อน กับวัตถุดิบต่างชนิด—ใช้เป็นตัวช่วยเสริม ไม่ใช่ข้อสรุป

คำถามที่ 3 เจอระบาดแล้ว “ต้องทิ้งทั้งกองไหม”? มีทางเซฟล็อตดีอย่างไรบ้าง

คำตอบสั้น: ไม่จำเป็นต้องทิ้งทั้งหมดถ้าคุมทัน — แยกกัก, บำบัดล็อตเล็ก, และปรับสภาพแวดล้อมให้แมลงอยู่ไม่ได้
แผนจัดการตามสเกลงาน:

บ้าน/ร้าน (ล็อตเล็ก):

• แยก–ซีลถุงต้องสงสัย → แช่แข็ง ≤ −18 °C อย่างน้อย 4–7 วัน (แพ็กหนาให้เผื่อเวลา) แล้วพักให้คลายเย็นช้าๆ ก่อนย้ายเข้า ภาชนะปิดสนิท
• ของแห้งบางชนิดทนร้อนได้ → อบ ~60 °C 2–3 ชม. จากนั้นเก็บแบบ airtight

โกดัง/โรงสี (ล็อตกลาง–ใหญ่):

• คัดแยก & รีคอนดิชัน: ร่อน/ดูด fines ออก, กระจายกองให้ลมเดิน ลด จุดร้อน (hot spots)
• ควบคุมอุณหภูมิ–ความชื้น: ลด T < 15 °C และ MC/aw ต่ำ เพื่อชะลอวงจร
• Hermetic/บรรยากาศควบคุม: บรรจุถุงชั้นกั้น/ไซโลปิดทึบให้ O₂ ต่ำต่อเนื่องหลายสัปดาห์ ช่วยกดตัวอ่อนในเมล็ด
• งานมืออาชีพ: ถ้าแพร่กว้าง/สินค้าส่งออก ให้ผู้เชี่ยวชาญประเมินวิธีระดับโปรฯ (เช่น ระบบก๊าซในภาชนะปิด) ตามกฎความปลอดภัยอาหาร 
• อย่าลืมพื้นฐาน: ทำ Sanitation รายสัปดาห์, FIFO เข้มงวด, และ กักกัน 3–7 วัน สำหรับล็อตเข้าใหม่เสมอ—มาตรการสามอย่างนี้ช่วย “ตัดวงจรเงียบ” ของด้วงที่ซ่อนในเมล็ดได้จริง