Quick ID: แยก “มอดฟันเลื่อย” ให้ไวในคลัง/โรงงาน

• ขนาด–สี: เล็ก 2.5–3.0 มม. น้ำตาลเข้ม ลำตัวแบนยาว
• เอกลักษณ์: ขอบด้านข้าง อกปล้องแรก มี “ฟันเลื่อย” ข้างละ 6 ซี่
• พฤติกรรม: วิ่งเร็วตามพื้น/ผิวเมล็ด (บินไม่ได้) มักรวมกลุ่ม
• ร่องรอย: พบตาม รอยแตกของเมล็ด ปะปนในแป้ง/อาหารสัตว์/เครื่องเทศ

ชีวประวัติ (Life cycle) แบบย่อ

• ไข่: สีขาว วางเดี่ยวหรือเป็นกลุ่มในอาหาร/รอยแตก ฟัก 3–5 วัน
• ตัวอ่อน: เรียวยาว สีขาวนวล ~2 สัปดาห์ ลอกคราบ 2–5 ครั้ง
• ดักแด้: ใช้เศษอาหารทำปลอกหุ้ม 6–10 วัน (มีระยางค์ยื่นข้างละ 6 เส้นที่อก)
• ตัวเต็มวัย: อยู่ได้ 6–10 เดือน วางไข่รวมชีวิต 45–285 ฟอง
• สภาพเหมาะ: 30–35 °C, RH 70–90% → ประชากรพุ่งไว

ความสำคัญ & ลักษณะการทำลาย

• secondary pest: แทะผิวเมล็ด “ต่อจาก” ศัตรูชนิดอื่นเปิดทางไว้แล้ว → คุณภาพตกเร็ว
• สินค้าเสี่ยง: เมล็ดธัญพืชทุกชนิด ข้าวสาร ถั่ว แป้ง เครื่องเทศ อาหารสัตว์ ยาสูบ เนื้อ/ผลไม้แห้ง
• การระบาด: แพร่ทั่วโลก—ไทยทุกภาค ตลอดปี โดยเฉพาะโรงสี/โรงเก็บ/โรงงาน

ศัตรูธรรมชาติ

• มวน Xylocoris flavipes (ตัวห้ำ) ช่วยทำลาย ไข่/ตัวอ่อน/ดักแด้ ในสภาพแวดล้อมที่เหมาะสม

IPM สำหรับ “มอดฟันเลื่อย” (ทำจริง เห็นผลจริง)

1) ป้องกัน (Prevention/Exclusion)

• ความชื้นต่ำ: รักษาเมล็ด/คลังให้ Aw & RH ต่ำ (แนะนำ RH <60% เท่าที่กระบวนการอนุญาต)
• อากาศจำกัด: เก็บแบบกึ่ง/ปิดทึบ (hermetic) ลดออกซิเจนในบรรจุภัณฑ์/ไซโล
• อุณหภูมิต่ำ: ห้องเย็น/จุดคุมอุณหภูมิลดการพัฒนา
• สุขลักษณะคลัง: กวาด/ดูดฝุ่นเศษเมล็ด–แป้งในรอยต่อ–ใต้พาเลตทุกวัน, เว้นระยะผนัง–พาเลต ≥ 15–30 ซม.
• FIFO/FEFO: หมุนเวียนล็อต ลดอายุเก็บ

2) เฝ้าระวัง (Monitoring)

• ฟีโรโมน/กับดักกาว สำหรับ Oryzaephilus ติดตั้งตามแนวทางเดินสินค้า/จุดป้อน–บรรจุ
• สุ่มร่อนตัวอย่าง ล็อตรับเข้า–ก่อนส่งออก บันทึกผลทำ Heatmap จุดเสี่ยง รายสัปดาห์

3) ตอบสนอง (Corrective Actions)

• แยกกัก (Quarantine) สินค้าที่พบแมลง → กันไม่ให้ปนล็อตปกติ
• ลดความชื้น/ช็อกอุณหภูมิ ตามที่ผลิตภัณฑ์ยอมรับ (อบร้อน/แช่เย็นเชิงลึก)
• อบแก๊ส (Fumigation) โดยผู้เชี่ยวชาญที่ได้รับอนุญาต ปิดผนึกพื้นที่ตามมาตรฐานความปลอดภัย
• ทำความสะอาดลึก: สายพาน/ใต้เครื่อง/มุมอับ + อุดรอยแตกพื้น–ผนัง–ท่อ

4) ป้องกันซ้ำ (Verification & Prevention)

• ยืนยันผลหลังแก้ไข ด้วยการตรวจตัวอย่าง/กับดัก 7–14 วันถัดไป
• ปรับ SOP: เพิ่มจุดดักฟีโรโมน, ปรับความถี่ทำความสะอาด, ตรวจ RH/Temp อัตโนมัติ
• ฝึกอบรมพนักงาน ให้รู้จัก “ฟันเลื่อย 6 ซี่” และวิธีรายงานพบเจอทันที

SOP สั้น ๆ: เมื่อพบ “มอดฟันเลื่อย” ในล็อตสินค้า

1. หยุดจ่ายออก → ติดป้าย Quarantine
2. ร่อน–ชั่ง–บันทึก สิ่งปนเปื้อน/แมลง
3. แยกเก็บ ในโซนปิด/กึ่งปิด (ลดการกระจาย)
4. เลือกมาตรการ: ลด RH/Temp + อบแก๊ส/ช็อกอุณหภูมิ (ตามชนิดสินค้า)
5. ทำความสะอาดลึก เส้นทางสินค้า/พื้น/พาเลต
6. ตรวจยืนยัน หลัง 7–14 วัน และ อัปเดต Heatmap

FAQ: 3 คำถามยอดฮิต ของ มอดฟันเลื่อย (Oryzaephilus surinamensis) 

คำถามที่ 1 “ข้าวสาร/ซีเรียลมีตัววิ่งเล็ก ๆ” ใช่มอดฟันเลื่อยไหม แยกยังไงให้ชัวร์?

ดู 3 จุดนี้ให้ครบ:

• ตัวเต็มวัยเล็ก 2.5–3.0 มม. สีน้ำตาลเข้ม ลำตัวแบนยาว วิ่งไวมาก (บินไม่ได้)
• ขอบอกปล้องแรกมี “ฟันเลื่อย” ข้างละ 6 ซี่ เป็นเอกลักษณ์
• ชอบเกาะตามรอยแตกของเมล็ด/ผงแป้ง เจอปะปนในข้าวสาร ถั่ว อาหารสัตว์ เครื่องเทศบ่อย

คำถามที่ 2 ของที่มีมอดฟันเลื่อย “กินต่อได้ไหม” อันตรายหรือเปล่า?

ในครัวเรือน ไม่แนะนำให้บริโภคต่อ เพราะเสี่ยงปนเปื้อนเศษตัวแมลง/มูลและคุณภาพตก (กลิ่น รส เนื้อสัมผัส)
ทำตามนี้แทน:

• แยกกัก–ทิ้ง ถุงที่พบการปนเปื้อนชัด
• ทำความสะอาดตู้เก็บ/ชั้น/ซอกมุมด้วยการ ดูดฝุ่น + เช็ดชื้น แล้วเช็ดซ้ำแอลกอฮอล์ 70%

คำถามที่ 3 “กำจัดให้จบ + กันไม่ให้กลับมา” ต้องทำอะไรบ้าง (สูตรสั้นได้ผลจริง)?

กำจัด (ที่บ้าน):

• แช่แข็งภาชนะปิดสนิทที่สงสัย ≤ -18°C นาน 48–72 ชม. ฆ่าไข่–ตัวอ่อน–ตัวเต็มวัย
• หรืออบร้อนของแห้ง 60–65°C ~60 นาที (กระจายบาง ๆ ให้ร้อนทั่ว)
• โละถุงปนเปื้อน + ทำความสะอาดลึกทุกซอก (รางชั้น ใต้พาเลต มุมตู้)

กันกลับมา (บ้าน/คลัง):

• เก็บแบบ ภาชนะฝาล็อก/สุญญากาศ ลดอากาศเข้า–ออก
• คุมสภาพแวดล้อมให้ RH < 60% เท่าที่กระบวนการอนุญาต + ลดอุณหภูมิ (ห้องเย็น/แช่แข็งสำหรับเก็บยาว)
• ใช้ FIFO/FEFO และแบ่งเก็บย่อย เปิดใช้ทีละน้อย
• ติด กับดักฟีโรโมนสำหรับ Oryzaephilus เพื่อตรวจแนวโน้มและจุดระบาด
• ตรวจเข้ม จุดรับเข้า (inbound) เพราะมัก “ติดมากับสินค้า”

ทริกหน้างาน: เจอ “ตัวเล็กวิ่งไว + ฟันเลื่อย 6 ซี่ข้างละ” = เร่งกักสินค้า, ลดความชื้น–อุณหภูมิ, ทำความสะอาดลึก แล้วติดตามผล 7–14 วันด้วยกับดัก/การสุ่มตัวอย่างอีกครั้ง