Quick ID: แยก “มอดแป้ง” ให้ไวในคลัง/โรงงาน

• สี/รูปทรง: น้ำตาลปนแดง ลำตัวแบนยาว
• หนวด: ปลาย กระบอง ชัด
• ที่พบ: ผิวเมล็ดแตก, ในถุง/กระสอบ, ในแป้ง–รำ–เครื่องเทศ
• ร่องรอย: แป้ง กลิ่นเหม็น, มีผงเศษมูล/เศษผิวเมล็ดละเอียด, ตัวหนอนสีอ่อนแทรกอยู่

วงจรชีวิต & สภาพเหมาะ (ทำไมระบาดเร็ว)

• ไข่: 3–7 วัน (สารเหนียวช่วยยึดบนอาหาร)
• หนอน: 21–40 วัน (ลอกคราบ 7–8 ครั้ง ภายในกองแป้ง)
• ดักแด้: 3–7 วัน
• ตัวเต็มวัย: อยู่ได้ ~6 เดือน, กินไข่/ดักแด้ (cannibalism) จึงอยู่หนาแน่นบริเวณอาหาร
• สภาพเร่งการระบาด: ~35°C / RH ~75% + แป้ง/เมล็ดแตก + สภาพไม่สะอาด

บทเรียนสำคัญ: รอบชีวิตสั้น + สภาพคลังอุ่นชื้น = ปริมาณพุ่งเร็ว หากไม่มีระบบเฝ้าระวังและหมุนเวียนสินค้า

การแพร่กระจาย & ความเสียหาย

• ทางเข้า: ติดมากับ เมล็ดพันธุ์ วัสดุหีบห่อ สินค้าที่รับเข้า (inbound contamination)
• การทำลาย: ทั้ง หนอนและตัวเต็มวัย กัดกิน → แป้ง/เมล็ด สูญเสียคุณภาพ, กลิ่นเหม็น, ความชื้น–จุลินทรีย์พุ่ง
• การเกิดร่วม: มักระบาดหลังมีแมลงคลังอื่นทำเมล็ดแตกหักอยู่ก่อน
• สถานการณ์พบทั่วโลก โดยเฉพาะ เขตร้อน–อบอุ่น → ในไทยพบทุกภาค ตลอดปี

IPM สำหรับมอดแป้ง: แผน “ป้องกัน–เฝ้าระวัง–ตอบสนอง–ทวนตรวจ”

1) ป้องกัน (Exclusion/Housekeeping/Storage Hygiene)

• แยกโซนสะอาด–สกปรก สำหรับสินค้าเข้า/ออก
• ทำความสะอาด พื้น–รอยต่อ–ซอกมุม, ดูดฝุ่นเศษแป้ง/รำ ทุกวัน
• First-In First-Out (FIFO/FEFO): หมุนเวียนเร็ว ลดสินค้าค้าง
• บรรจุภัณฑ์/กระสอบ: เลือกที่ปิดสนิท แข็งแรง ลดการแตกหัก
• ควบคุมสภาพแวดล้อม: ลด ความชื้นสัมพัทธ์ (RH) และอุณหภูมิในคลัง, ระบายอากาศ

2) เฝ้าระวัง (Monitoring)

• ร่อนแยก/ตรวจตัวอย่าง ทุกล็อตรับเข้า
• กับดักฟีโรโมน/กาว สำหรับ Tenebrionidae ในจุดเสี่ยง (ใกล้สายพาน–ซอง–ไซโล)
• เก็บสถิติ จำนวนตัว/สัปดาห์ ทำ “ฮีทแมปจุดเสี่ยง”

3) ตอบสนอง (Corrective Actions)

• แยกกัก (Quarantine) แป้ง/วัตถุดิบที่พบตัวแมลง → ร่อนแยก ออกจากวัตถุดิบปกติ
• อบแก๊ส (Fumigation) เฉพาะโดยผู้ได้รับอนุญาต/มืออาชีพ ตามกฎหมายและมาตรการความปลอดภัย
• พักสินค้า 20–30 วัน และอบซ้ำ (ตามแนวปฏิบัติที่ให้มา) เพื่อจัดการตัวที่ฟักจากไข่รอบถัดไป
• ความร้อน/ความเย็น: เฉพาะผลิตภัณฑ์ที่รองรับ—อบร้อน/แช่เย็นเชิงลึก เพื่อลดการรอด
• ทำความสะอาดลึก (Deep clean) โซนที่พบ: สายพาน, ใต้แพลเลต, รอยต่อผนัง–พื้น

4) ป้องกันซ้ำ (Prevent Recurrence)

• ซีล/อุดรอยแตก ของพื้น–ผนัง–ท่อ–ขอบประตู
• เก็บพาเลตพ้นพื้น เว้นระยะผนัง ≥ 15–30 ซม. เพื่อให้ตรวจ–ทำความสะอาดง่าย
• Hermetic storage (ถุง/ไซโลแบบกักอากาศ) สำหรับล็อตสำคัญ ลดการฟัก–การหายใจของแมลง
• อบรมพนักงาน: วิธีตรวจจุดเสี่ยง กลิ่น–ผง–ตัวอย่างแป้งผิดปกติ

SOP ตัวอย่าง: เมื่อ “พบมอดแป้ง” ในแป้ง 1 ล็อต

1. หยุดกระจายสินค้า → ติดป้ายกัก
2. ร่อนแยก สิ่งปนเปื้อน/ก้อนแป้งผิดปกติ
3. แยกเก็บ ห่างจากสินค้าปกติ (โซน quarantine)
4. อบแก๊ส โดยผู้เชี่ยวชาญ + พัก 20–30 วัน
5. อบซ้ำ ตามแผน → ตรวจยืนยัน (verification sampling)
6. ทำความสะอาดลึก โซนการผลิต/คลังทั้งแนวทางเดินสินค้า
7. รายงานผล ปรับแผนเฝ้าระวัง/เพิ่มกับดัก/แก้จุดรั่ว

หมายเหตุความปลอดภัย: งาน fumigation/สารกำจัดแมลง ต้องดำเนินการโดยผู้มีใบอนุญาต และปฏิบัติตาม GMP/HACCP/ISO/กฎหมายท้องถิ่น อย่างเคร่งครัด

FAQ: 3 คำถามยอดฮิต ของ มอดแป้ง (Tribolium castaneum) 

คำถามที่ 1 แป้ง/ธัญพืช “มีกลิ่นเหม็นมอด” กินได้ไหม?

กลิ่นฉุน ๆ เหม็นหืนมาจาก สารควิโนน และมูล/ชิ้นส่วนของมอดแป้งที่ปนในสินค้า ทำให้รส–กลิ่นเสียและเสี่ยงปนเปื้อนจุลินทรีย์
คำตอบสั้น ๆ: สำหรับครัวเรือน—ทิ้งดีกว่า ไม่แนะนำคัดกินต่อ; สำหรับโรงงานให้กักแยกล็อต, ตรวจยืนยัน, ฟื้นสภาพได้เฉพาะกระบวนการที่มีมาตรฐาน (เช่น ฟูมิเกชันโดยผู้ได้รับอนุญาต) และต้องทวนตรวจคุณภาพ/กลิ่นอีกครั้ง

คำถามที่ 2 วิธีกำจัดมอดแป้งให้สิ้นซาก (ไม่พึ่งสารเคมีแรง) ทำอย่างไร?

• โละ–แยกกัก: ทิ้งถุงที่เจอตัว/หนอน/กลิ่นผิดปกติทันที
• แช่แข็ง: ใส่ถุงปิดสนิทแล้วแช่ ≤ -18°C นาน 48–72 ชม. ฆ่าไข่–หนอน–ตัวเต็มวัย
• อบร้อน (เฉพาะของแห้ง): กระจายบาง ๆ อบ 60–65°C นาน ~60 นาที (เลี่ยงไมโครเวฟเพราะร้อนไม่สม่ำเสมอ)
• ทำความสะอาดลึก: ดูดฝุ่นทุกซอก (รางชั้น, มุม, รอยต่อ), เช็ดด้วยน้ำสบู่ แล้วเช็ดซ้ำด้วยแอลกอฮอล์ 70%
• ภาชนะปิดทึบอากาศ: เก็บใน ขวดแก้ว/พลาสติกหนาฝาล็อก ไม่ใช้ถุงกระดาษ/ถุงร้อนธรรมดา
• กับดักฟีโรโมน Tenebrionidae: ใช้เพื่อมอนิเตอร์จำนวนและตำแหน่งระบาด (ช่วยบอกว่ากำจัดจบหรือยัง)

คำถามที่ 3 ป้องกันไม่ให้ “มอดกลับมา” ต้องเก็บยังไง? ตู้เย็นช่วยไหม?

• เก็บสั้น (≤1–2 เดือน): ภาชนะสุญญากาศ/ฝาล็อกแน่น ในที่ แห้ง เย็น ไม่เกิน 25°C
• เก็บยาว: ช่องฟรีซ เวิร์กสุดสำหรับแป้ง/ถั่ว/ธัญพืช—แช่ฟรีซ 48–72 ชม. เมื่อซื้อมาใหม่ (ฆ่าไข่) แล้วเก็บต่อในฟรีซหรือภาชนะปิดทึบอากาศ
• ตู้เย็นช่องธรรมดา ช่วยได้บ้างแต่ถ้าภาชนะไม่แน่น อาจรับความชื้น–กลิ่นจากตู้ → จับตัวเป็นก้อน/คุณภาพตก
• ระบบสต็อก: ติดฉลากวันเปิดถุง, ทำ FIFO/FEFO, แบ่งเก็บย่อย (เปิดครั้งละน้อย ลดโอกาสปนเปื้อน)
• ของเข้าใหม่ = ควอรันทีน: แยกพื้นที่ 5–7 วัน พร้อมวางกับดักใกล้จุดรับเข้า

ทริกกันพลาด: ใบกระวาน/สมุนไพร “ไล่กลิ่น” ได้บ้าง แต่ ไม่ฆ่าไข่–หนอน อย่าใช้แทนมาตรการด้านบนเด็ดขาด