รู้จักหมัดนกให้ชัด

• รูปลักษณ์: สีน้ำตาล ไม่มีปีก ยาวราว 1–3 มม. (ช่วงที่พบได้กว้าง 1–8 มม.) ลำตัวแบนด้านข้าง ขาหลังยาวกระโดดดี
• ปากเจาะ–ดูด: ส่วนปากชี้ลง พร้อมดูดเลือดอย่างมีประสิทธิภาพ
• เห็นได้ชัด: ตาและหนวดเด่น พบได้บ่อยใน นกป่าตามชายคา/หลังคา และ ไก่

วงจรชีวิต & พฤติกรรม

• วงจร 4 ระยะ: ไข่ → ตัวอ่อน → ดักแด้ → ตัวเต็มวัย (เวลาแปรตามอุณหภูมิ–ความชื้น)
• อยู่ในรังเป็นหลัก: เจริญใน รังนก โดยเฉพาะช่วง นกวางไข่–เลี้ยงลูก
• ในอาคาร: หากหลุดเข้าบ้านมัก อยู่ได้สั้น เพราะขาดโฮสต์นก
• เมื่อรังถูกทิ้ง: ตัวเต็มวัย/ดักแด้จะ แสวงหาโฮสต์ใหม่ (รวมถึงคน/สัตว์เลี้ยงชั่วคราว) และพร้อมกลับมาระบาดทันทีที่นกหวนทำรัง

ผลกระทบที่ไม่ควรมองข้าม

• คน: ตุ่มคันเล็ก ๆ โดยมากที่ข้อเท้า–น่อง คันมาก โดยเฉพาะตอนเช้า
• สัตว์ปีก: เครียด กินอาหารลด อาจ ผลผลิตไข่ตก หากระบาดหนักในเล้า
• ฟาร์ม: ระบาดได้รวดเร็วใน เล้าแม่ไก่/โรงเพาะ หากสภาพคอกอุ่น–ชื้นและมีรังนก

จะรู้ได้ไงว่า “ใช่หมัดนก”?

• พบ รังนก ตามชายคา/ซอกหลังคา และมีนกเข้า–ออก
• มี จุดดำ (flea dirt) บนพื้น/ขอบรัง/จุดที่ไก่นอน
• คนในบ้าน/คนงาน คันเป็นผื่น ช่วงนกเปลี่ยนรังหรือฤดูทำรัง

แผนกำจัดแบบยั่งยืน (IPM) — ทำครบ “รัง–พื้นที่–สัตว์”

1) จัดการรังนกอย่างถูกวิธี

• เลี่ยงรบกวนช่วงทำรัง/เลี้ยงลูก และ ปฏิบัติตามกฎหมายท้องถิ่น หากเป็นชนิดนกที่ได้รับการคุ้มครอง
• หลังนกย้ายรัง: เก็บ–ทิ้งรังเก่า ใส่ถุงปิดผนึก, ทำความสะอาดบริเวณนั้น
• ปิดช่องทาง–ติดแถบกันเกาะ/ตาข่าย เพื่อลดการกลับมาทำรัง

2) ทำความสะอาดเชิงลึกในพื้นที่

• ดูดฝุ่นละเอียด (พรม ซอกบัว รอยต่อพื้น–ผนัง ใต้รางหลังคา/ชายคา) แล้วทิ้งถุงทันที
• ซัก–อบร้อน ≥60°C สำหรับผ้า/วัสดุปูรองในคอก–เล้า
• จัดการ ความชื้น–การระบายอากาศ ให้ดี ลดจุดฟักตัวอ่อน/ดักแด้

3) สารกำจัดแมลง “อย่างจำเพาะ & ตามฉลาก”

• ใช้ IGR (ตัวควบคุมการเจริญเติบโต เช่น methoprene/pyriproxyfen) ในบริเวณรัง/พื้นคอก เพื่อขัดขวาง ไข่–ตัวอ่อน
• จุดที่พบตัวเต็มวัย: ใช้สารออกฤทธิ์เร็ว เฉพาะจุด (คราบ/ซอก) ไม่ฉีดหว่าน
• หลีกเลี่ยงการพ่นบนสัตว์ปีกโดยตรง หากต้องดูแลบนตัวสัตว์ ให้ปรึกษาสัตวแพทย์ก่อนเสมอ

4) ฟาร์มไก่/โรงเพาะ—วางตารางควบคุม

• หมุนเวียนคอก ถอดวัสดุปูรอง–ทำความสะอาด–อบแห้ง
• ตรวจชายคา/เพดาน ตัดแต่ง–ปิดช่อง ไม่ให้มีการทำรัง
• บันทึกผลตรวจทุกสัปดาห์ 4–6 สัปดาห์แรก แล้วปรับจุดเสี่ยง

เช็กลิสต์ลงมือ (เก็บไว้ใช้)

• รอให้ นกย้ายรัง แล้วเก็บ–ทิ้งรังเก่าแบบปิดผนึก
• ดูดฝุ่น–ซัก–อบร้อน บริเวณ/อุปกรณ์ที่เกี่ยวข้อง
• ใช้ IGR เฉพาะจุด ตามฉลาก + ตรวจซ้ำ 2–3 สัปดาห์
• ปิดช่อง–ติดตาข่าย/กันเกาะ ไม่ให้นกทำรังใหม่
• บันทึกการตรวจ–ผลลัพธ์ทุกสัปดาห์

FAQ: 3 คำถามยอดฮิต ของ หมัดนก (Ceratophyllus gallinae)

คำถามที่ 1 หมัดนกกับหมัดแมว–หมัดสุนัขต่างกันอย่างไร?

หมัดนกอาศัยหลักในรังนกและสัตว์ปีก ส่วนหมัดแมว/หมัดสุนัขจะติดบนสัตว์เลี้ยงโดยตรง หมัดนกอาจกัดคนหรือสัตว์เลี้ยงชั่วคราวเมื่อหลุดจากรัง แต่ไม่สามารถอยู่ถาวรบนร่างกายเหมือนหมัดแมว–สุนัข

คำถามที่ 2 ทำไมหมัดนกถึงระบาดในบ้านทั้งที่ไม่ได้เลี้ยงไก่หรือนก?

จุดเสี่ยงคือ “รังนกตามชายคา–หลังคา” เมื่อถึงฤดูเปลี่ยนรัง หมัดตัวเต็มวัยและดักแด้ที่เหลืออยู่จะหาที่เกาะใหม่ เช่น คน สัตว์เลี้ยง หรือเข้ามาในบ้านโดยตรง

คำถามที่ 3 จะป้องกันการกลับมาของหมัดนกได้อย่างไร?

ต้องจัดการตั้งแต่ต้นเหตุ เช่น เก็บ–ทิ้งรังนกเก่าอย่างถูกวิธี, ติดตาข่ายหรือแถบกันเกาะกันนกกลับมาทำรัง, ควบคุมความสะอาดและความชื้นในเล้า/บ้าน และใช้ IGR (ตัวควบคุมการเจริญเติบโตของแมลง) เฉพาะจุดเสี่ยง เพื่อป้องกันวงจรหมัดซ้ำ