มดเดียด (Pharaoh Ant) — ตัวจิ๋วผู้ป่วนหนักในอาคาร: รู้จักให้ลึก และกำจัดอย่างยั่งยืน

มดเดียด (Monomorium pharaonis) คือมดขนาดเล็กมากที่พบได้ตลอดปี โดยเฉพาะในอาคารที่อุ่นและชื้น (เช่น ใกล้ระบบท่อ/ห้องเครื่อง) จุดเด่นคือทำ “รังย่อย” กระจายหลายจุด ทำให้ควบคุมยาก หากใช้สเปรย์พ่นอย่างเดียวมักยิ่งแตกฝูง กระจายปัญหา

จุดจำแนกเร็ว (Identification)

• มดงาน: 1.5–2 มม. สีเหลือง–น้ำตาล ท้องเข้ม
• ตัวผู้มีปีก: ~3 มม. สีดำ (หลังผสมพันธุ์ปีกหลุด พบเห็นไม่บ่อย)
• มดราชินี: 3.5–6 มม. สีแดงเข้ม มีปีกช่วงสืบพันธุ์
• ลักษณะร่วม: ตาดำชัด, ก้านเอว 2 ปุ่ม, หนวดปลายเป็นกระบอง (3 ปล้องท้ายใหญ่)

วงจรชีวิต & การสืบพันธุ์

• รวมฝูง (swarm) ได้ ทุกฤดูกาล
• ราชินี 1 ตัว ผลิตไข่รวมตลอดชีวิตได้ ~3,500 ฟอง
• โคโลนีใหม่มักเกิดหลัง รังถูกรบกวน/พ่นสาร → “แตกโคโลนี” กระจายหลายจุด (สาเหตุหลักที่ควบคุมยาก)

พฤติกรรม & อาหาร

• ทิ้งรอยทางเดินชัด มักโยงกับแนวท่อ/ระบบความร้อน
• กินอาหารในที่ร่ม เน้น โปรตีน/ไขมัน (เนื้อ ไขมัน เลือด แมลงตาย) แต่ของหวานก็พบกินได้
• ชอบที่อุ่นและชื้น จึงพบบ่อยใน โรงพยาบาล ครัว โรงอาหาร อาคารสูง

ตำแหน่งรังที่พบบ่อย

• ลึกในโพรงผนัง/ฝ้า/ปลั๊กไฟ/แนวท่ออุ่น ๆ
• ใต้พื้น/เฟอร์นิเจอร์บิวท์อิน ใกล้แหล่งไอร้อน/ไอน้ำ
• อาคารสาธารณสุข/ห้องยา (พื้นที่เสี่ยง ต้องควบคุมแบบมืออาชีพ)

ความเสี่ยงที่ไม่ควรมองข้าม

• ปนเปื้อนอาหาร/พื้นที่ปลอดเชื้อ
• เดินกระจายทั่วอาคาร ควบคุมยากถ้าพึ่งพา “ฉีดพ่นไล่”
• สร้างโคโลนีซ้อน–รังย่อยจำนวนมากในเวลาอันสั้น

แผนกำจัดแบบยั่งยืน (IPM) สำหรับ “มดเดียด”

1) สุขาภิบาล & ปิดช่องทาง (Foundation)

• เช็ดคราบมัน/โปรตีนทันที เก็บอาหารสัตว์เลี้ยงให้มิด
• ปิดผิวรอยแตก ซ่อมซิลิโคนช่องท่อ–สายไฟ ขอบประตู–หน้าต่าง
• จัดระบายน้ำ/ไอน้ำ ลดจุดอุ่น–ชื้นรอบห้องครัว/ห้องเครื่อง

2) เหยื่อมด “ออกฤทธิ์ช้า” คือหัวใจ (Core)

• ใช้เหยื่อ สูตรโปรตีน/น้ำตาล (จัดเตรียมทั้งสองแบบ)
• วาง หลายจุดเล็ก ๆ ตามแนวทางเดิน ใต้ซิงก์ มุมครัว แนวท่อ ฯลฯ
• ห้ามฉีดพ่นไล่ใกล้จุดเหยื่อ (จะตัดเส้นทางหาอาหาร–หยุดการขนเหยื่อเข้ารัง)
• เติมเหยื่อ ต่อเนื่อง 7–14 วัน ติดตามว่าชนิดไหนถูกกินมากกว่า แล้ว “สลับสูตร” ได้ตามพฤติกรรมช่วงนั้น

3) พ่นภายนอกอาคารแบบแนวกัน (ถ้าจำเป็น)

• เฉพาะ ภายนอก เพื่อกันบุกกลับเข้าอาคาร
• ปฏิบัติตามฉลากอย่างเคร่งครัด เลี่ยงพื้นที่เตรียมอาหาร/เด็ก/สัตว์เลี้ยง

4) พื้นที่ความเสี่ยงสูง (เช่น โรงพยาบาล)

• ใช้ เจล/เหยื่อ เป็นหลัก คุมจุดวิกฤต (ห้องยา ห้องผู้ป่วย)
• ทำ แผนผังจุดวางเหยื่อ + ลงบันทึกผลทุก 3–7 วัน เพื่อปรับยุทธวิธีเร็ว

เป้าหมาย: ให้มดนำเหยื่อกลับรัง (trophallaxis) → ลดราชินี/ตัวอ่อน → โคโลนีทรุดตัว ยั่งยืนกว่า การฉีดพ่นแบบฉาบฉวย

เช็กลิสต์ 7 วัน (เริ่มเห็นผล)

• วัน 1–2: ทำความสะอาด–ปิดทาง/วางเหยื่อหลายจุด
• วัน 3–4: เติมเหยื่อ ปรับตำแหน่งตาม “เส้นทางใหม่”
• วัน 5–7: ประเมินผล สลับสูตรเหยื่อถ้ากินน้อย/หยุดกิน