มดคันไฟ (Tropical Fire Ant) Solenopsis geminata: ตัวเล็ก เข็มแรง—รู้จักให้ลึก กำจัดให้อยู่หมัด

มดคันไฟคือมดเขตร้อนที่ “กัด–ต่อย” เจ็บแสบและลุยเป็นฝูง พบมากตามสวน สนามหญ้า พื้นดินโปร่งแดดจัด ใครมีเด็กเล็กหรือเลี้ยงสัตว์ควรรู้จักชีววิทยา–พฤติกรรม และวิธีคุมแบบยั่งยืน (IPM) เพื่อลดความเสี่ยงและไม่ให้ระบาดซ้ำ

จุดจำแนกเร็ว

• ขนาด: ตัวเต็มวัยราว 3–6 มม. สีเหลืองแดง มีขนตามหัวและลำตัว
• สัณฐาน: อกปล้องแรกกลม เส้น pro–mesonotal ชัด เอว 2 ปุ่ม (pedicel) ท้องรูปไข่มีลายขวาง
• หนวด: แบบหักข้อศอก 10 ปล้อง
• อาวุธ: มีเหล็กใน ต่อยแล้วแสบเป็นตุ่มนูนแดง

วงจรชีวิต (Complete metamorphosis)

• ไข่ 8–10 วัน → ตัวอ่อน 6–12 วัน → ดักแด้ 9–16 วัน → ตัวเต็มวัย
• นางพญาอยู่ได้นาน 2–6 ปี มดงาน 30–180 วัน (วงจรสั้น ทำให้เพิ่มจำนวนไว)

พฤติกรรม & ที่อยู่อาศัย

• หาอาหารเป็นแนว ตามรอยฟีโรโมน ชอบทั้งหวานและโปรตีน (แมลง ซากสัตว์ เศษอาหาร)
• ทำรังใต้ดินร่วน/ดินทราย ในที่โล่งแดดส่อง มีรูเข้า–ออกหลายรู มักเห็นดินพูนรอบปากรัง
• ระบาดได้ทั้ง เขตร้อน–กึ่งร้อน รอบบ้าน ฟาร์ม สนาม โรงเรียน

ความเสี่ยงที่ควรรู้

• พิษต่อย ทำให้ปวดแสบ–บวมแดง (รายแพ้รุนแรงควรพบแพทย์)
• ทำให้กิจกรรมกลางแจ้ง/สนามเด็กเล่นไม่ปลอดภัย และรบกวนงานเกษตร

แผนคุมมดคันไฟแบบยั่งยืน (IPM Playbook)

1) สุขาภิบาล & ปรับสภาพแวดล้อม

• เก็บ เศษอาหาร/ขยะ ให้มิดชิด ตัดแหล่งหวาน–โปรตีนรอบบ้าน
• ตัดแต่งหญ้า/พุ่ม ลดที่กำบังรัง ปรับระบายน้ำ ไม่ให้ดินชื้นเป็นหย่อม
• อุดรอยรั่วพื้น–ผนัง/ท่อ เพื่อลดการเคลื่อนจากนอกเข้าใน

2) เหยื่อมด (หัวใจของการคุมทั้งรัง)

• ใช้ เหยื่อออกฤทธิ์ช้า (กลุ่มหวาน/โปรตีน) วาง หลายจุดรอบแนวรัง–แนวเดิน
• อย่าฉีดพ่นไล่ใกล้จุดเหยื่อ เพราะจะตัดเส้นทางขนเหยื่อเข้ารัง
• เติมเหยื่อสม่ำเสมอ 7–14 วัน แล้วสลับสูตรตามพฤติกรรมการกิน

3) จัดการ “กองรัง” แบบจุด (เฉพาะภายนอก)

• ระบาดหนัก: ใช้วิธีเฉพาะจุดกับกองรัง (ตามฉลากอย่างเคร่งครัด) หรือ น้ำร้อนราดกอง อย่างระมัดระวัง
• ทำแนวกั้นรอบฐานอาคาร เฉพาะภายนอก เพื่อลดการบุกกลับเข้าใน

4) ในอาคาร

• เน้น เหยื่อ ใต้ซิงก์ มุมครัว ขอบพื้นทางเดินมด—หลีกเลี่ยงสเปรย์ระเหยง่ายในพื้นที่อาหาร/เด็ก/สัตว์เลี้ยง
• เป้าหมายไม่ใช่ “ฆ่ามดงานตรงหน้า” แต่คือ ให้มดขนเหยื่อถึงนางพญา เพื่อลดทั้งโคโลนีอย่างถาวร

เช็กลิสต์ลงมือ (7–10 วันเห็นแนวโน้ม)

1. สำรวจทางเดิน–กองรัง ทำแผนที่จุดวางเหยื่อ
2. วางเหยื่อหลายจุดเล็ก ๆ รอบนอก–แนวเดิน
3. เติมเหยื่อ/ขยับตำแหน่งตามการกินทุก 2–3 วัน
4. เก็บผลไม้หล่น–ขยะอาหาร ตัดหญ้ารอบกอง
5. ประเมินสัปดาห์ที่ 2 ถ้ายังชุก เพิ่มจุด/สลับสูตรเหยื่อ